مسجد صاحب الزمان (عج) دزفول پرورشگاه نیروهای انقلابی ، فرهنگی و حزب اللهی
پایگاه خبری، تحلیلی زنان‌پرس، مریم کمالی‌نژاد:
انسان حیوان اجتماعی
انسان حیوانی اجتماعی است، شاید بار‌ها این جمله را شنیده و خوانده باشید، مهم نیست که به قول الیوت ارونسون: «بسیاری از حیوانات دیگر از مورچه و زنبور عسل گرفته تا میمون و بوزینه نیز اجتماعی هستند»، مهم این است که بعد اجتماعی انسان آنقدر پررنگ هست که می‌توان او را «حیوانی اجتماعی» نامید.
انسان‌ها چه مرد و چه زن، فارغ از جنسیتشان به تعامل با باقی انسان‌ها و حضور در اجتماع علاقه‌مندند. این علاقه و این حضور اثراتی دارد که انسان‌ها برای شناخت و کنترل آن تلاشهای زیادی کرده‌اند، در راستای همین تلاشهاست که علومی همچون جامعه‌شناسی، روان‌شناسی اجتماعی، مردم‌شناسی و… پدید آمده‌اند. همانقدر که برای شناخت این اثرات کوشش‌هایی صورت گرفته، برای گسترش روابط اجتماعی نیز تلاشهای فراوانی اتفاق افتاده است، ساخت جاده‌ها، شهر‌ها، کلوپ‌ها، وسایل ارتباط از راه دور، همچون پست، تلفن و تلگراف، وسایل ارتباط جمعی و فناوری‌های جدید ارتباطات، گواه این است که انسان‌ها در طول زندگیشان بر روی کره خاکی، تمام تلاششان را کرده‌اند تا بیش از پیش با هم در ارتباط باشند.
این تلاش‌ها دو هدف را دنبال می‌کند، یک: گسترش شبکه ارتباطات و دو: تسهیل ارتباط، که فلسفه وجودی تکنولوژی نیز هست. اما تکنولوژی تنها به تسهیل ارتباط کمک نکرد، بلکه حواشی غیرقابل پیش‌بینی نیز با خود به همراه داشت. همانطور که هیوبرت دریفوس می‌گوید: «تکنولوژی در ابتدا برای رفع نیازهایی مشخص به وجود آمده و سپس عوارض جانبی غیرقابل انتظاری را آفرید.»
یکی از تکنولوژی‌ها معاصر و کارا که همهٔ توانایی هم‌خانواده‌هایش را یکجا دارد، اینترنت است. اینترنت در «ابتدا برای ارتباط بین دانشمندان به وجود آمد» اما رفته رفته این «امر کاملا به حاشیه رانده شده و مشخص شد که اصولا اینترنت آنقدر فراگیر و مرتبا در حال تغییر است که به جای آنکه وسیله‌ای برای برطرف کردن نیازی خاص باشد، هر لحظه کاربرد تازهٔ غافلگیر کننده‌ای برای آن کشف می‌شود»
دهکده جهانی
اولین و مهم‌ترین خدمتی که اینترنت به کاربران خود ارائه می‌دهد، ارتباط با دیگران و پیوستن به جامعهٔ بزرگی است که مرز‌ها، زبان‌ها، فاصله‌ها و کلیهٔ موانع برای با هم و در کنار هم بودن، در آن رنگ باخته است. به تعبیر مک لوهان، دهکده‌ای جهانی که با سرعت سرسام‌آوری رو به گسترش است. زنان نیز که نیمی از جمعیت کرهٔ زمین را تشکیل می‌دهند، همچون مردان، ساکنان این دهکدهٔ جهانی‌اند، اگر چه که تعدادشان کمتر است اما به دلیل اینکه جنیستشان در این فضا کمتر از فضای واقعی محوریت دارد و فارغ از قید‌وبندهای دنیای واقعی می‌توانند به تعامل، فعالیت، کار و تحصیل بپردازند، علاقهٔ زیادی به آن دارند و تاثیرات بیشتری از این فضا می‌پذیرند.
خصوصیات دهکده جهانی
«در دنیای مجازی به خاطر نبود نشانه‌های فیزیکی همه در آن بی‌جسم و بی‌مکان، قدری گمنام و به طرز محسوسی کنترل ناپذیرند.» این فضا زنان و «خانواده را با سبک‌های مختلف و متعدد زندگی، هویت‌های جدید و فرهنگ‌های متغیر، روبه رو می‌سازد» به همین دلیل است که اینترنت جذابیتی بیش از بقیه تکنولوژی‌ها را با خود به همراه دارد. «دو ویژگی مهم یعنی ماهیت رسانه و حس کنترل را می‌توان از علل جذابیت دنیای اینترنت برشمرد.» (همان)
«من مارشال مک لان» رسانه‌ها را به دو دسته تقسیم کرده است: رسانه گرم و رسانه سرد. رسانه گرم رسانه‌ای است که از اطلاعات کاملاً پر است و فرد موقع استفاده از آن کاملاً منفعل است و لازم نیست که به طور فعال در آن درگیر شود. فیلم، رادیو و کتاب مثال‌هایی از رسانه گرم هستند. تجربه‌ای که فرد در استفاده از آن‌ها کسب می‌کند تجربه فعالی نیست. در رسانه سرد برخلاف رسانه گرم، فرد مجبور است در فرآیند انتقال تجربه درگیر شود. روزنامه و تلویزیون تا اندازه‌ای گرایش دارند که در دسته رسانه‌های سرد جای بگیرند. این نوع رسانه‌ها تجربه سرگرم کننده مهمی را ایجاد می‌کند. کامپیو‌تر و فعالیت‌های وابسته به آن مانند اینترنت در طبقه رسانه‌های سرد جای می‌گیرد، زیرا افراد را به شدت در موقع استفاده درگیر می‌سازد و همچنین حالت انتخابی دارند و افراد زیادی را به خود جذب می‌کند.
خدمت یا خیانت
با وجود تمام آزادی‌هایی که ارمغانِ اینترنت است، و در ابتدا به نظر می‌آید که به بهبود شرایط جنسیتی بپردازد و در خدمت زنان باشد، اما کسانی هم هستند که برخلاف نظر اول معتقدند که اینترنت به تفکیک‌های جنسیتی دامن می‌زند. «با در نظر گرفتن مباحث جنسیتی،گاه عنوان می‌شود که فن آوری‌های اطلاعات و ارتباطات می‌توانند به عنوان ابزاری برای بهبود شرایط برابر جنسیتی و افزایش توانمندی‌های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی زنان به خدمت گرفته شوند، اما با این حال، برخی همچنان معتقدند که این فن آوری‌ها می‌توانند به نابرابری‌های موجود مبتنی بر جنسیت در زمینه فرصت‌ها و منابع تداوم بخشیده و اشکال جدیدی از نابرابری میان زنان و مردان را به وجود آورند.»
واضح است که اینترنت بستر جدیدی برای زنان فراهم آورده است. بستری که به تعاملات بیشتر آنان دامن می‌زند. همهٔ آن چیزی که لازم است یک کامپیو‌تر و یک خط اینترنت است تا پنجره‌ای رو به دنیایی جذاب، ناشناخته و رها باز کند. در این دنیای جدید و جذاب می‌توان با هر شخصی، از هر قشر و صنفی ارتباط گرفت، بی‌آنکه لازم باشد هویت خود را فاش کرد. می‌توان عضو شبکه‌های اجتماعی فراوانی که به وفور در سرتاسر نت یافت می‌شود، شد و روزانه با هزاران کاربر تعامل داشت. می‌توان با صِرف یک کلیک، صفحه‌ای شخصی ساخت و احساسات، دغدغه‌ها، حرف‌ها، دست‌نوشته‌ها و… را در آن منتشر کرد و نظر افراد دیگر را دانست. همهٔ این‌ها به علاوه کارکردهای جدید و متنوعی که اینترنت به کاربرانش هدیه می‌کند می‌تواند شبکه ارتباطات یک زن را بسیار گسترده و متنوع کند، روشن است که این تعاملات مخاطرات خود را خواهد داشت. تأثیرات و آسیب‌های منفی که ذهن علمای روان‌شناسی و جامعه‌شناسی را به خود مشغول کرده است.
آسیب‌های ارتباطاتی فضای مجازی:
فردگرایی و تنهایی
با همهٔ اینکه گمان می‌رود اینترنت، کاربران خود را به میان افراد و جامعه می‌کشاند و به فعالیت‌های جمعی و ارتباطات گروهی دامن می‌زند، اما به دلیل پتانسیل اینترنت برای پنهان نگه‌داشتن هویت فردی به گسترش فردیت و تقویت قابلیت‌های فردی و از طرف دیگر به حس انزواطلبی و احساس تنهایی دامن می‌زند.
مقطعی و موقتی بودن ارتباط‌ها و پیوند‌ها
همه چیز در فضای مجازی موقتی است. هیچ تضمینی برای ادامه فعالیت و کنش یک عضو در یک جماعت مجازی وجود ندارد و به همین جهت هیچ احساس مسئولیتی درباره یکدیگر ندارند و تنها به شکلی عاطفی، لحظه‌ای و هیجانی شکل می‌گیرد و تصمیم گیری می‌شود (مظاهری به نقل از احمدی به نقل از سعیدی: ۱۳۸۴، ۵۹) این نکته را بگذارید در کنار عاطفی و احساسی بودن زن‌ها و میزان علاقه‌شان به دوستان خود، حتی اگر دوستان مجازی‌ای باشند که هرگز آن‌ها را ندیده‌اند.
ارتباط‌های ناشناخته
یکی دیگر از زمینه‌های آسیب‌زا در اینترنت، که نشأت گرفته از هویت‌های پنهان یا به تعبیری بی‌هویتی است، ارتباط با افرادی است که به دلایل مختلف به اینترنت پناه آورده‌اند و آن را مأمن و پوششی برای ضعف‌ها و مشکلات شخصی خود قرار داده‌اند. یک کاربر اینترنت ممکن است با افراد زیادی تعامل داشته باشد، افرادی که به دلایل مختلفی از جمله عدم توانایی برقراری ارتباط در دنیای واقعی به فضای مجازی روی می‌آورند.
ضعف شدید در روابط اجتماعی، فضای بسته خانوادگی، وجود ضعف‌های جسمی که حضور فرد را در جامعه کاهش می‌دهد و یا بدنامی و سوء سابقه در دنیای حقیقی، افراد را به حضور در فضای مجازی سوق می‌دهد. این افراد به دنبال خود کمپلکس‌های مختلف روحی دارند که به نحوی در ارتباطشان با دیگران تأثیر خواهد گذاشت و دیگران را نیز دچار مشکلات روحی کرده و تأثیرات منفی بر روی آن‌ها می‌گذارد؛ خاصه اگر رابطه از نوع عاطفی باشد که گمان می‌رود این‌گونه افراد به دلیل مشکلات روحی سریع‌تر و بیشتر از دیگران علاقه‌مندند که رابطه‌های ساده را به سمت رابطه‌های عاطفی سوق دهند.
عشق‌های مجازی
دختران جوان با ورود به دنیای مجازی به راحتی می‌توانند با جماعتی گسترده از غیرهمجنسان خود ارتباط داشته باشند، ارتباطی که به دلیل نبود هیچ قانون خاص و هیچ نیروی کنترل کننده‌ای شکل و هویت تازه‌ای به خود می‌گیرد. کم نیست عشق‌ها و احساسات شدیدی که در پشت این ارتباطات شکل گرفته و به دلیل همان خصوصیت مقطعی بودن و نبود مسئولیت به مشکلات روحی شدیدی در بین دختران جوان انجامیده است.
هنجار شکنی
خاصیت اینترنت در پنهان نگه داشتن هویت واقعی افراد، واقعیتی است که نمی‌دانیم باید آن را خوب دانست یا بد. در پی این خاصیت هر کسی می‌تواند خود را محک بزند، که چقدر از رفتار‌هایش بسته به شخصیت واقعی و اسم و رسم و خانواده و وجه اجتماعی و تحت نیروهای کنترل کننده به وجود آمده و چقدر از آن، ارزشهایی درونی شده و ماندگارند و هنگامی که کسی او را نمی‌شناسد و هیچ نیروی کنترل کننده‌ای وجود ندارد به چه شکل عمل می‌کند.
با این تفاسیر به راحتی می‌توان به زوایای پنهان شخصیتی خود پی برد. اینترنت نیرویی است که در این زمینه به کمک کاربر می‌آید. اما روشن شدن زوایای پنهان شخصیتی افراد به همه کمک مثبت نخواهد کرد.گاه هنجار‌شکنی‌ها و کج‌روی‌های اخلاقی و عقیدتی‌ای شکل می‌گیرد که می‌تواند تأثیر بسیار کشنده در روح افراد و به خصوص زنان داشته باشد.
فاصله گرفتن از دنیای واقعی
ساعت‌ها وقت گذراندن در پشت کامپیوترهای شخصی و گشت‌وگذار در فضای مجازی و گپ‌وگفت و تعامل با دوستان اینترنتی و گم شدن میان انبوهی از اخبار و اطلاعات، باعث فاصله گرفتن از دنیای واقعی شده، و‌گاه حس می‌شود که قسمت‌هایی جدی از زندگی شخصی افراد، فدای زندگی مجازیشان می‌شود. به‌خصوص در مورد زنان که نقش‌های جدی و حساس در خانواده به عهده دارند.
از بین رفتن حریم‌های شخصی
صحبت زیادی از توانایی پنهان نگاه‌داشتن هویت فردی در اینترنت شد، با این حال بسیار دیده شده که حریم‌های خصوصی افراد با همین وسیله دریده شده و اطلاعات شخصی آن‌ها به سادگی به روی شبکه و در دسترس عموم قرار گرفته است. به نظر می‌آید در این زمینه نیز زنان آسیب‌پذیر‌تر از مردان هستند و این باعث از بین رفتن حس امنیت می‌شود. به گواه نتیجه پژوهش دکتر مظاهری با عنوان «چالش‌های تعامل اجتماعی زنان ایرانی در فضای مجازی» که به تحقیق در میان ۱۰۲ زن وبلاگ‌نویس بر‌تر ایرانی می‌پردازد، در فضای مجازی امنیت اجتماعی کافی برای زنان وجود ندارد، همچنین رابطه معناداری بین وضعیت تأهل زنان (مجرد و متأهل) و نظر آن‌ها نسبت به احساس امنیت در اینترنت یافت نشده است. (مظاهری)
نتیجه
اینترنت به نیاز ارتباط و تعامل افراد پاسخ مثبت می‌دهد؛ امکانات منحصر‌به‌فرد و بی‌نظیری را در اختیار آن‌ها قرار می‌دهد؛ در شناخت قابلیت‌ها و توانایی‌های فردی به آن‌ها کمک می‌کند؛ زوایای پنهان روحی و شخصیتی افراد را برایشان فاش می‌کند؛ اطلاعات زیادی را بی‌صرف هزینه و انرژی خاص به افراد می‌دهد؛ به زنان کمک می‌کند که به بی‌عدالتی‌ها و مردسالاری‌های ممکن، کمی فائق آیند و تفکیک‌های جنسیتی را کمرنگ کنند؛ با این حال همین اینترنت با همهٔ نکات مثبتش که گویا خواهرزادهٔ فرشته است، گاه مضرات، آسیب‌ها و خطراتی را به همراه دارد که می‌توان به راحتی لقب برادرخواندهٔ شیطان را به او داد… همهٔ این‌ها بستگی به میزان آموزش و فرهنگ‌سازی دارد که می‌بایست از کودکی و نوجوانی در محیط‌های تربیتی به انجام آن‌ها همت گماشت.
منابع:
– ارونسون، الیوت، روان‌شناسی اجتماعی؛ مترجم: شکرکن، حسین، تهران، انتشارات رشد، چاپ اول، ۱۳۸۲
– احمدنیا، شیرین (۱۳۸۴)، جایگاه زنان در جامعه اطلاعاتی؛ شکاف دیجیتالی بر مبنای جنسیت، بازتاب اندیشه، شماره ۶۵، ص ۶۵-۶۹.
– اسفندیار، سرور (۱۳۸۶)، خانواده در کوچه پس کوچه‌های اینترنت، پیام زن، شماره ۱۸۷، ص ۴۰
– امیرمظاهری، امیرمسعود (۱۳۸۹) چالش‌های تعامل اجتماعی زنان ایرانی در فضای مجازی
http: //pr-so. blogfa. com/post-۲۰۴. aspx
– نیکویی، علی (۱۳۸۳) آنچه اینترنت نمی‌تواند انجام دهد؛ مروری بر کتاب «تأمل فلسفی درباره اینترنت» هیوبرت دریفوس، ضمیمه خردنامهٔ همشهری، ۱۲ اسفند ۱۳۸۳، شماره ۴۳،
همچنین ببینید
گلی که موجب حیرت‌دانشمندان شد+عکس
دنیای گیاهان بسیار بزرگتر از آن چیزی است که ما می دانیم. هر روز گیاهانی …