ترجمه خطبه ۱۶۶ نهج البلاغه – احترام متقابل اجتماعى و آینده بنى امیّه و علل پیروزى و شکست ملّت‏ها

(بر أساس نقل مرحوم کلینى در روضه کافى، چون این خطبه دنباله خطبه ۲۸۸، آورده شده، پس امام آن را در شهر مدینه ایراد کرده است)
فهرست مطالب
۱- احترام متقابل اجتماعى
۲ -آینده بنى امیّه
۳ -علل پیروزى و شکست ملّت‏ ها

۱- احترام متقابل اجتماعى
باید خردسالان شما از بزرگان شما پیروى کنند، و بزرگ سالان شما نسبت به خردسالان مهربان باشند ، و چونان ستم پیشگان جاهلیّت نباشید، که نه از دین آگاهى داشتند و نه در خدا اندیشه مى‏ کردند، همانند تخم افعى در لانه پرندگان نباشید که شکستن آن گناه و نگهداشتن آن شر و زیانبار است. (بجاى جوجه، مارى از آن بیرون مى‏ آید)  
۲ -آینده بنى امیّه
مسلمانان، پس از وحدت و برادرى به جدایى و تفرقه رسیدند، و از ریشه و اصل خویش پراکنده شدند. تنها گروهى شاخه درخت توحید را گرفتند، و به هر طرف که روى آورد همسو شدند. امّا خداوند مسلمانان را به زودى براى بدترین روزى که بنى امیّه در پیش دارند جمع خواهد کرد، آن چنانکه قطعات پراکنده ابرها را در فصل پاییز جمع مى ‏کند. خدا میان مسلمانان ألفت ایجاد مى ‏کند، و بصورت ابرهاى فشرده در مى ‏آورد، آنگاه درهاى پیروزى به رویشان مى‏ گشاید، که مانند سیلى خروشان از جایگاه خود بیرون مى ‏ریزند. «چونان «سیل عرم»  که در باغستان «شهر سبا» را در هم کوبید، و در برابر آن سیل هیچ بلندى و تپّه ‏اى بر جاى نماند، نه کوه هاى بلند و محکم، و نه بر آمدگی هاى بزرگ، توانستند برابر آن مقاومت کنند». خداوند بنى امیّه را مانند آب در درون درّه ‏ها و رودخانه‏ ها پراکنده و پنهان مى ‏کند، سپس چون چشمه سارها بر روى زمین جارى مى ‏سازد، تا حق برخى از مردم را از بعضى دیگر بستاند، و گروهى را توانایى بخشیده در خانه‏ هاى دیگران سکونت دهد. به خدا سوگند بنى امیّه پس از پیروزى و سلطه‏ گرى، همه آنچه را که به دست آوردند از کفشان مى‏ رود، چنانکه چربى بر روى آتش آب شود
۳ -علل پیروزى و شکست ملّت‏ها
اى مردم اگر دست از یارى حق بر نمى ‏داشتید، و در خوار ساختن باطل سستى نمى ‏کردید، هیچ گاه آنان که به پایه شما نیستند در نابودى شما طمع نمى ‏کردند، و هیچ قدرتمندى بر شما پیروز نمى ‏گشت، امّا چونان امّت بنى اسراییل در حیرت و سرگردانى فرو رفتید، به جانم سوگند سرگردانى شما پس از من بیشتر خواهد شد. چرا که به حق پشت کردید، و با نزدیکان پیامبر صلّى اللّه علیه و آله و سلّم بریده به بیگانه‏ ها نزدیک شدید. آگاه باشید اگر از امام خود پیروى مى ‏کردید، شما را به راهى هدایت مى‏ کرد که رسول خدا صلّى اللّه علیه و آله و سلّم رفته بود، و از اندوه بیراهه رفتن در امان بودید، و بار سنگین مشکلات را از دوش خود بر مى ‏داشتید.