چند ضلعی‌های خطرناک ترکیه‌ای در خانه‌های ایرانی

از «عشق ممنوع» که سر‌آغاز دوبله و نمایش سریال ترکی برای ایرانیان و فارسی‌زبانان بود تا سریال‌های دیگری چون «عشق و جزا»، «عمارت سراب» و اکنون «عمر گل لاله» و نیز «حریم سلطان» که در آینده‌ای نزدیک به نمایش در می‌آید از جمله سریال‌های ترکی هستند که ویترین نمایش شبکه‌های ماهواره‌ای فارسی‌زبان مخصوص پخش سریال را پر کرده‌اند.

در حالی که به نظر می‌رسد عمده دلیل انتخاب این سریال‌های تلویزیونی از سوی این شبکه‌های ماهواره‌ای، مقبولیت و محبوبیت این سریال‌ها نزد مخاطبان ترک، سر‌دسته بودن این سریال‌ها در میان حجم عمده سریال‌های تلویزیونی شبکه‌های اصلی ترک زبان همچون «کانال دی»، «آ تیوی»، «شو تیوی»، «فاکس» و «استار» و همچنین فیلمنامه‌های رو به شفای آنها در مقایسه با سریال‌های صورتی امریکای جنوبی باشد، نزدیکی فرهنگ ترک‌ها به فرهنگ ایران و راحت‌تر و قابل هضم تر بودن مفاهیمی که در این سریال‌ها مطرح می‌شود و در نتیجه آسان‌تر گذر کردن برخی آداب و رسوم ناخواسته و فرهنگ‌های غلط به فرهنگ ایرانی از دیگر دلایل هجوم یکباره شبکه‌های مختلف به خرید، دوبله و پخش این سریال‌هاست؛ خطری که ابعادش حتی از خطر سریال‌های امریکای جنوبی که مفاهیم غیر‌اخلاقی را بی‌پرده به تصویر می‌کشند، گسترده‌تر است.

فرهنگ ناخواسته و پل هموار قرابت فرهنگی
یک سال و اندی از شبیخون سریال‌های ترکی به خانه برخی از مخاطبان فارسی‌زبان کشورمان می‌گذرد و در این مدت جدای از تلاش بی‌ثمر برای تلقین کردن این نکته که این سریال‌ها هیچ مخاطبی را به خود جذب نکرده‌اند باید اعتراف کرد که سریال‌های ترکی خوش رنگ و لعاب در این مدت توانستند به شکلی متبحرانه و موفق‌تر از سریال‌های بی‌سر‌و‌ته امریکای‌جنوبی و حتی کره‌ای به خانه بسیاری از مخاطبان سرک بکشند و حتی در آن‌جا خوش کنند.

تصاویر متنوع و خوشرنگ از دکوراسیون‌ها و خانه‌های لوکس در کنار انتخاب مناظر و مکان‌های زیبایی از ترکیه و واقع کردن صحنه مختلف سریال‌ها در همان مکان‌ها در کنار پوشش متنوع پر‌زرق‌و‌برق بازیگران از عمده دلایل رغبت تماشاگر به تماشای این سریال‌هاست؛ ظواهری که در همان گام اول چشمان بیننده را جذب خود می‌کنند تا زمینه برای انتقال برخی خرده‌فرهنگ‌ها و مفاهیم غیر‌اخلاقی در مرحله بعدی آسان‌تر شود.

البته این این زرق و برق‌ها در اکثر سریال‌های شبکه‌های فارسی زبان ماهواره‌ای مشاهده می‌شود، اما برگ برنده سریال‌های ترکی این است که مخاطب فارسی زبان قرابت بیشتری میان فرهنگ ترکی و نیز دکوراسیون و نحوه چیدمان خانه و فرهنگ خود حس می‌کند. هر چند در انتخاب میان بد و بدتر باز هم باید با نگاهی خوش‌بینانه به برخی از این سریال‌های ترکی نگریست، چراکه این سریال‌ها در مقایسه با سریال‌های ضعیف و بی‌نهایت بی‌اخلاق امریکای جنوبی از شرایط نسبتاً بهتری برخوردار هستند؛ با این حال باز هم نمی‌توان دست روی دست گذاشت و به اقدام شبکه‌های ماهواره‌ای فارسی زبان در نمایش سریال‌های ترکی به عنوان اقدامی بشردوستانه و در جهت منافع مردم ایران نگریست.

عشق، خیانت، جزا
بعد از «عشق ممنوع» که وقاحت اخلاقی را با نمایش علاقه‌های نامشروع و خیانت به اوج رساند و حتی در کشور ترکیه نیز سر و صدای زیادی را به پا کرد، سریال «عشق و جزا» که از شبکه «آ‌تیوی» ترکیه پخش می‌شد باز هم به داستان مثلث عشقی که یک زن در رأس آن قرار دارد، می‌پردازد. «عشق و جزا» که از همان ابتدای داستان موضوع خیانت آشکار مردی متاهل به همسرش را در بر دارد، درباره دعواهای قومی میان دو قبیله از قبایل ثروتمند و قدرتمند ترکیه است. دو قبیله‌ای که تا این مرحله از داستان با هم صلح کرده‌اند اما ممکن است جنگ‌های خونین‌شان باز هم به خاطر علاقه به یک زن اوج بگیرد.

خفت لاله‌ها
«عمر گل لاله» دیگر سریال جدید ترکی که این روزها پخش آن از یکی از شبکه‌های ماهواره‌ای آغاز شده نیز همچون اکثر سریال‌های ترکی باز هم بر اساس یک مثلث عشقی بنا شده است؛ «عمر گل لاله»، سریالی که از شبکه «فاکس» ترکیه پخش می‌شد حاوی مفاهیم نامتعارفی چون عشق دو خواهر به یک مرد و حتی خوشحالی خواهری از مرگ خواهر دیگر در راه رسیدن به این عشق است. شخصیت زن در این سریال به شکل خفت‌باری زیر پا گذاشته می‌شود و متأسفانه این سریال نیز همچون سایر سریال‌های ترکی از همان امتیازات اغوا‌کننده سریال‌های ترکی دیگر که بیننده را مجذوب خود می‌کند، برخوردار است. نمایش خانه‌های لوکس و پر زرق و برق، نمایش اتومبیل‌های گران قیمت، شخصیت‌هایی که هر لحظه با یک مدل لباس جدید در مقابل دوربین ظاهر می‌شوند و نیز نمایش صحنه‌ها و منظره‌های زیبایی از ترکیه از جمله دلایل اغوا شدن برخی تماشاگران به تماشای این سریال است.

فساد در حلقه دوگانگی شخصیتی
در سوی دیگر سریال «حریم سلطان» نیز از دیگر سریال‌هایی است که پخش آن به زودی در شبکه‌های ماهواره‌ای فارسی زبان آغاز می‌شود، اما این بار مثلث عشقی رایج در تمام سریال‌های ترکی به یک پنج ضلعی و حتی ۱۰ ضلعی تبدیل می‌شود.

«حریم سلطان» که داستانی دستکاری شده از زندگی خصوصی «سلطان سلیمان»، پادشاه معروف عثمانی و تنها همسر شرعی‌اش «حریم سلطان» را روایت می‌کند، داستان حرم سرای شاه عثمانی است که نمایش خوش‌گذرانی‌های این شاه پر‌قدرت و نیز فسادهایی که به دور از چشمان او در کاخ و حرمش جریان دارد، حتی مردم ترکیه را نیز به واکنش و انتقاد از عوامل فیلم برای به تصویر کشیدن چهره‌ای ناخوشایند از پادشاه عثمانی واداشته است.

این سریال طولانی و پر‌هزینه ترکی که میلیون‌ها دلار صرف تهیه پوشاک و دکوراسیون و تزئینات به کار رفته در آن شده پیش از این از شبکه «شو تیوی» ترکیه پخش می‌شد اما اکنون پخش آن به شبکه «استار» ترکیه سپرده شده است و نمایش ادامه آن پس از تعطیلات سه ماهه تابستان ترکیه مجدداً از سر گرفته خواهد شد. «حریم سلطان» برگ‌هایی از فساد رایج در خانواده سلطنتی عثمانی را رو می‌کند. بینندگان این سریال در عین حال که خواستار موفقیت حرم و به عبارتی خرم سلطان شخصیت اول این سریال هستند در بخش‌هایی از سریال شاهد ریاکاری و اعمال فساد او در حریم سلطان می‌شوند و از این حیث این سریال منجر به بروز نوعی دوگانگی در وجود مخاطب می‌شود.

مثلث روستایی
«عمارت سراب» سریال دیگر ترکی است. نیاز به گفتن نیست که این سریال هم موضوعش حول محور مثلث عشقی می‌چرخد؛ مثلثی که در یک رأسش باز هم یک زن قرار دارد. این سریال که داستانش قریب یک قرن پیش اتفاق می‌افتد، درباره دختری فقیر است که اگرچه دل به مردی دیگر سپرده است، اما به اصرار پدر و برادرش با خان «روستا» ازدواج می‌کند، اما عشق قدیمی‌اش را همچنان در دل می‌پروراند.

طی ماه‌های اخیر روز به روز بر شمار سریال‌های ترکی ماهواره‌ای افزوده شده است و متأسفانه این سریال‌ها به رغم قرابت فرهنگی بسیار با برخی خرده فرهنگ‌های ایرانی از جمله «زدن به تخته»، «خواستگاری کردن دختر از خانواده»، حجاب در برخی موارد و نیز عاطفی‌تر بودن نوع روابط میان اعضای خانواده در مقایسه با روابط خشک غربی حاوی پیام‌های غربی نیز هست.
 
ترکیه اسلامی طی سال‌های اخیر به سمت و سوی ترکیه غربی پیش رفته است و این کشور برای پذیرفته شدن در اتحادیه اروپا انگیزه فراوانی برای پذیرش فرهنگ و وجوهات غربی دارد. بروز مثلث‌های عشقی در سریال‌های جدید ترکی نیز ماحصل برداشت صنعت فیلم و سریال‌سازی ترکیه از فرهنگ غرب است؛ مثلث‌های خطرناکی که پشت چهره‌های پر زرق و برق و صحنه‌های دل انگیز از غروب آفتاب در دریای سرخ و مسجد ایاصوفیه ترکیه وارد خانه‌های بینندگان می‌شود.