آموزه های مدیریتی برای مسئول جلسه ها

سبک های رهبری و دوره زندگی

مسئولین جلسات به عنوان سربازان خط مقدم جبهه فرهنگی، به امر خطیر تعلیم و تربیت سنین مختلف شامل نونهالان، نوجوانان و جوانان اشتغال دارند و وظیفه ای همچون رهبران برعهده داشته و رهبری چیزی جز نفوذ بر پیروان و سوق دادن آنان با ایجاد انگیزه و ارتباطی مؤثر به هدفی معین تعریف نشده است!

لذا لازم است با فراگیری و عمل به آموزه های روانشناسی و مدیریتی، در جهت جذب و نگهداشت مؤثر اعضا تلاش گردد تا بتوان به هدف جلسات که آموختن مبانی اسلام، تزکیه نفس و عمل به فرامین الهی است نائل شد.

شما خواننده عزیز، قطعا در دوران مسئولیت خود، بارها تجربه کرده اید که افرادی در ادوار و زمانهای مختلفی حضورشان به صورت نوسانی بالا و پائین می شود و یا عده ای از جلسه دور می شوند و عده ای دیگر جذب جلسه می شوند! قاعدتا مسئولین جلسات از این اتفاق خشنود نخواهند شد و این تغییرات، فرهنگ عامه جلسه را نیز تغییر خواهد داد، که فی الحال وارد این بحث نمی شویم.
مسلما، مسئولین در اولین مشاهده خود در رابطه با عدم حضور نیروها، از خود این سوال را می پرسند، که چه عامل/عاملهایی باعث شده است تا حضور وی کم شده یا کاملا حضور نیابد؟
پاسخ این سوال بخشهای متفاوتی دارد و باید تمام عوامل را در کنار هم بررسی نمائیم. اما حال بحث شیوه رهبری و مدیریت جلسه را مورد مداقه قرار می دهیم.

ابتدا مفاهیمی را جهت فهم بیشتر و بهتر در ذیل مطرح می کنیم:
برای رهبری تئوری های زیادی مطرح شده است که به خصوصیات، رفتارها، سبک ها و موقعیت های رهبری می پردازند. خصوصیات رهبر را هوش بالاتر نسبت به پیروان، برون گرایی و انسان گرایی، زمینه های فرهنگی و وسعت دید، پشتکار، اعتماد بنفس و خلاقیت بالا، انگیزه های توفیق طلبی، سخنوری و جاذبه کلام، زیبایی و جذابیت سیما و چهره و … بیان نموده اند.

به طور کلی رفتار رهبری را دو قسم کاملا متضاد تقسیم می شود:
الف: رهبری وظیفه مدار، سازمان گرا، قانون مدار
در رفتار رهبری وظیفه گرا، تمام توجه به قوانین و مقررات و اهداف سازمان معطوف بوده و پیروان تابعان و عاملان بی چون و چرای رهبرند، اعتماد و اطمینانی نسبت به کارکنان وجود ندارد، تحت کنترل شدید قرار می گیرند و رابطه آنان مبتنی بر ترس و ارعاب است.
 
ب- رهبری  انسان گرا، کارمند مدار، رابطه مدار
رهبری انسان گرا، حداکثر توجه خود را به اعضا مصروف داشته و برای آنان حرمت و ارزش، اعتماد و اطمینان بالا قائل است. روابطی صمیمانه با پیروان برقرار کرده و گروه های رسمی و غیررسمی سازمان را در هم می آمیزد و در تصمیم‌گیری ها آنان را مشارکت می دهد.

نظریه دوره زندگی، نظریه ای اقتضایی است که دو سبک رهبری وظیفه مدار و رابطه مدار را در قالب چهار سبک و باتوجه به میزان بلوغ و رشد مرئوسان ترکیب کرده است. منظور از میزان بلوغ و رشد سه عامل انگیزه توفیق طلبی، مسئولیت پذیری و میزان تحصیلات و تجربیات است.
مطابق نظریه هرسی و بلانچارد، چهار نوع سبک رهبری از نظر میزان بلوغ با چهار نوع موقعیت در ارتباط اند که به شرح زیر توصیف شده اند:

۱– سبک رهبری آمرانه:
در این سبک وظیفه مداری قوی و رابطه مداری ضعیف است یعنی توجه صرفا به انجام کار و رسیدن به هدف است و به شخص توجه چندانی نمی شود. این برای اشخاص کاملا نابالغ مناسب است.
در این مقاله دوره زندگی را با دوره زندگی افراد و جلسات مقایسه کنیم و مسائل تربیتی را به آن می افزائیم. اعضای جلسه نونهالان باتوجه به پائین بودن سطح تجربه و تحصیلات و مطابق فرموده پیامبر مکرم اسلام(ص) که سنین ۷ تا ۱۴ سال بگونه ای پدرسالاری است، در این سن، می توان با بهره مندی از سبک رهبری آمرانه، به بیشترین بازدهی رسید.
 
۲- سبک رهبری متقاعد کننده:
در این سبک وظیفه مداری قوی و رابطه مداری قوی است بدین معنی که توجه حداکثری به وظیفه و هدف و شخص می شود که این سبک مناسب افراد حدودا نابالغ است. در این نوع باید آنان را به تحقق اهداف سازمان مجاب و متقاعد سازیم که متناسب سنین نوجوانی و اوایل جوانی است. این مرحله از زندگی با دوران نوجوانی که رسول خدا(ص) فرموده اند منطبق است، بدین گونه که نوجوان در سنین نزدیک به بلوغ، به دنبال استقلال و هویت خود است و دیگر نمی توان به صورت کاملا آمرانه با وی برخورد نمود. لذا لازم است در تصمیم گیری ها و فعالیت ها وی را متقاعد نمود که این امر به صلاح اوست تا به اهداف دست یابند. در این سبک، تصمیم گیرنده رهبر است و سعی می شود عضو را با خود همراه نماید.

۳- سبک رهبری مشارکتی:

موقعی که با افرادی حدودا بالغ در ارتباط باشیم، بهترین سبک، سبک مشارکتی است که در این سبک وظیفه مداری ضعیف و رابطه مداری قوی است. با توجه بیشتر به اعضا و توجه کم به مقررات و با مشارکت آنان در تصمیم گیری ها، در افزایش انگیزه و مسئولیت پذیری و توفیق طلبی آنان تلاش می گردد تا بتوان به بهترین نحو به اهداف رسید. این مرحله از زندگی با دوران جوانی منطبق است.
پیامبر اکرم(ص) در رابطه با سنین ۱۴ تا ۲۱ سال، همفکری و مشارکت را بیان می دارد.

۴- سبک رهبری تفویضی:

در این سبک که وظیفه مداری و رابطه مداری در پائین ترین سطح خود است، با توجه به اینکه در این دوره اعضا از بلوغ و رشد کامل برخوردار هستند، سطح اعتماد و اطمینان بالاست لذا فعالیت ها و تصمیم گیری ها به وی تفویض می گردد. در این سبک نیز که با سنین اواخر جوانی و بزرگسالی مطابقت دارد، با فرموده حضرت محمد(ص) نیز منطبق است که سنین ۲۱ سال به بالا، سن خودمختاری و استقلال است.

البته این نکته حائز اهمیت است که درون جلسه می توان این موضوع را بسط داد، چه در سطح فرد و چه در سطح دورانهای مختلف جلسه. بدین گونه افرادی که سالهاست در جلسات بوده اند، تجربه بیشتری دارند، موضوعات و مباحث بسیاری آموخته اند، سنشان(فکری و سنه) بیشتر است و انگیزه توفیق طلبی و مسئولیت پذیری بیشتری دارند، سبک مشارکتی و تفویضی مناسب آنان است و با مشارکت آنان در تصمیم گیری یا دادن مسئولیت های مختلف، علاوه بر دستیابی به اهداف جلسه، نیاز شخصیتی وی را نیز ارضاء نموده اید.
در عین حال شخصی که تازه وارد جلسه شده است، ضمن ابراز محبت و صمیمیت به جهت جذب وی، برای همراه ساختن وی با سایرین با توجه به سطح پائین تجربه و دانسته هایش می توان از سبک آمرانه برای وی استفاده نمود.
همچنین در دورانی که اکثر اعضا در سنین پائین هستند یا کم تجربه هستند و یا اکثرا در سنین و تجربه بالا هستند سبکهای متناسب خود را می طلبد.
نکته فوق نکته ای دیگر را مطرح می نماید و آن این است که برای هر شخصی، در هر دوره ای و زمانی سبک رهبری ثابت نیست.
البته از این موضوع هم غافل نباشیم که دین اسلام سرشار از دانسته هایست که نشان از وسیله سعادت انسان است. می توان با یادگیری و به عمل بستن این آموزه ها، علاوه بر گام برداشتن در مسیر خیر و نیکی و سعادت و تکامل خود، با طرح این نظریات در علوم مختلف، قدرت علم لایزال الهی را به جهانیان نمایش داد.
 

م.س
۱۳۹۱/۵/۱۹