از قیل و قال مدرسه حالی دلم گرفت

آموزش و پرورش اساسی ترین نهاد حوزه ی تعلیم و تربیت است که مجری نظام آموزشی در کشور میباشد.

وظایف اساسی این وزارتخانه ، تعیین شیوه های تدریس ، آموزش معلّمان ، تعلیم و تربیت کودکان و نوجوانان و اداره ی مدارس می باشد . مدرسه -بعد از خانواده – مهمترین نهادی است که در شکل گیری شخصیّت کودکان تاثیرگذار است .

با شروع فصل نام نویسی مدارس ، بحث بر سر نوع مدرسه و شرایط ثبت نام ، در جامعه اوج می گیرد . یافتن مدرسه ای با شرایط مناسب یکی از دغدغه های اساسی خانواده هاست .

در سال های اخیر علاوه بر مـدارس دولـتـی ، انواع مدارس غیر انتفاعی ، هـیـئت امنایی و نـمونـه دولتی در کشورمان فعّالیّت دارند . تـمام یا بخشی از هـزیـنـه های مدارس غیر دولتی با کـمک خانـواده ها تامین می شود . البته ورود بـه مدارس نمونه دولتی و اسـتـعـدادهای درخشـان مستلزم قـبـولی دانـش آموزان در آزمون علمی هم هـسـت .

در اصل ۳۰ قانون اساسی آمده است :

« دولت موظف است آموزش و پرورش رایگان را برای همه ملّت تا پایان دوره متوسطه فراهم سازد و وسایل تحصیلات عالی را تا سر حد خودکفایی کشور به طور رایگان گسترش دهد . »

استفاده از امکانات مناسب برای تحصیل حق مسلم کودکان است که مطابق قانون اساسی ، دولت موظف است شرایط آن را فراهم کند . هر سال وزارت آموزش و پرورش اعلام می کند که « ثبت نام در مدارس دولتی رایگان است و خانواده ها هنگام ثبت نام فرزندانشان ملزم به پرداخت هیچ وجهی به جز حق بیمه نیستند . »

هرچند که این قانون هنگام ثبت نام در مدارس اجرا می شود امّا در طول سال تحصیلی به تدریج شرایط تغییر می کند .

کمبود سرانه مدارس که ناشی از کمبود بودجه آموزش و پرورش می باشد ، شرایط جدیدی را پیش پای مدیران مدارس می گذارد . اغلب مدیران برای تامین هزینه های مدارس ناگزیرند دست نیاز به سوی والدین دانش آموزان دراز کنند .

کمک های مردمی که گاه با رغبت و گاه با اکراه صورت می گیرد ، تنها بخش کوچکی ازکمبودهای مدارس را می تواند برطرف کند . از طرفی اغلب خانواده ها انتظار دارند که در مدارس دولتی شرایط تحصیل کاملا رایگان باشد .

اداره ی مدارس علاوه بر نیروی انسانی کارآمد به منابع مالی کافی هم نیاز دارد . هزینه هایی چون آب ، برق ، گاز ، تهیه یا سرویس کولر و بخاری ، تهیه کاغذ ، تعمیر دستگاه های تکثیر و… بر دوش مدارس سنگینی می کند . تامین این هزینه ها با بودجه اندک مدارس ، امکان پذیر نیست . در سال های اخیر این موضوع به یک چالش در اداره ی مدارس تبدیل شده است . واگذاری بخشی از مدارس دولتی به بخش خصوصی گواه این حقیقت است که آموزش و پرورش با کمبود منابع مالی روبروست . بر اساس اظهارات مسؤلین ، این وزارتخانه با ۴ تا ۵ میلیارد تومان کسری بودجه روبروست و حتی امکان بهسازی نیروی انسانی خود را ندارد .

( محمد بطحایی ، معاون توسعه مدیریت پشتیبانی وزارت آموزش و پرورش در گفتگو با خبرگزاری فارس ۲۷ خرداد ماه ۱۳۹۳ )

یکی از راهکارهایی که در جهت کاهش هزینه ها صورت می گیرد ، افزایش تراکم دانش آموزان در کلاس هاست بر اساس آخرین دستورالعمل ، وزارت آموزش و پرورش سقف دانش آموزان را در مقطع ابتدایی ۳۲ نفر و در مقطع متوسطه اوّل و متوسطه دوم ۳۶ نفر اعلام کرده است . آنان که در تدریس تجربه ای دارند ، تاثیر تعداد دانش آموزان کلاس را در کیفیّت آموزش به خوبی می دانند . در کلاس پر جمعیّت ، فرصت کافی برای گفتگوی بین معلّم و دانش آموز فراهم نمی شود . کلاس های پر جمعیّت علاوه بر سختی کار برای معلّم ، به دانش آموز نیز لطمه می زند .

حمایت دولت از گسترش مدارس غیر دولتی و تبدیل بخشی از مدارس دولتی به هیئت امنایی راهکار دیگری برای مقابله با کسری بودجه است . مطابق اساس نامه در این مدارس مدیر آموزشگاه برنامه سال تحصیلی و برآورد اعتبارات را تهیه و جهت تصویب به هیئت امنای مدرسه ارائه می کند با تصویب هیئت امنا شهریه ی مشخصی برای دانش آموزان تعیین می شود که برای هزینه های جاری مدرسه و کلاس های فوق برنامه صرف می گردد . در اینگونه مدارس به دلیل شفاف بودن میزان مشارکت و اعلام آن در زمان ثبت نام ، اصطکاک بین خانه و مدرسه بر سر مشارکت مالی کمتر خواهد بود .

در مدارس نمونه دولتی هم که آزمون ورودی دارند بر اساس مصوبات انجمن اولیا و مربیان ، دانش آموزان مبلغی را جهت هزینه های کلاس های فوق برنامه و مشاوره های تحصیلی به مدارس پرداخت می کنند .

در مدارس دولتی نیز به منظور تامین بخشی از مخارج مدرسه ، از طرف مدیر و با همکاری انجمن اولیا تقاضای کمک های مردمی به دانش آموزان مطرح می شود . هر چند که مسؤلین ، این کمک ها را داوطلبانه و اختیاری اعلام کرده اند امّا واقعیت این است که این کمک ها خیلی هم داوطلبانه نیستند و کم و بیش حالت اجباری به خود گرفته اند . در بعضی مدارس تحویل کارنامه ترم اوّل به دانش آموز عاملی است که والدین را به کمک های مالی به مدرسه وادار می کند هر چند که همیاری به مدارس ، برای رفاه دانش آموزان است امّا ذهنیّت جامعه هنوز پذیرش این نوع همیاری را ندارد . اغلب خانواده ها که فرزند خود را در مدارس دولتی ثبت نام می کنند ، آمادگی مشارکت در هزینه های مدرسه را ندارند . در بسیاری از مواقع هم حق با آنهاست . از خانواده هایی که در تامین معیشت خود درمانده اند ، نمی توان تقاضای کمک به مدرسه را داشت .

تقسیم شرایط تحصیل به دولتی و غیر دولتی ، نظام آموزشی را به نظام طبقاتی ، تبدیل می کند . تاسیس انواع مدارس مختلف که هر کدام بخشی از هزینه ها را بر دوش خانواده ها می گذارند ، حاکی از بحران مالی در آموزش و پرورش است

در سال های اخیر گروهی از خیرین جامعه با کمک های مالی خود به آموزش و پرورش خدمات شایسته ای ارائه کرده اند خَیرین مدرسه ساز علاوه بر ساخت ، در تجهیز امکانات مدارس نیز مشارکت های چشمگیری داشته اند امّا هنوز هم کمبودهای فراوانی در مدارس وجود دارد .

اکنون که سیاست دولت بر گسترش مدارس غیر دولتی است ، انتظار می رود که حمایت از مدارس هیئت امنایی را بر مدارس خصوصی ترجیح دهند زیرا میزان مشارکت مالی خانواده ها در این مدارس کمتر از مدارس غیر انتفاعی است و بخشی از هزینه ها را آموزش و پرورش تامین می کند از طرفی تصمیم گیری ها مربوط به اداره ی مدرسه حاصل مشورت گروهی است .

جلب مشارکت های مردم به آموزش و پرورش مستلزم کار فرهنگی است . افکار عمومی جامعه باید به اینگونه مسائل آگاه شوند و ضرورت مشارکت را درک کنند . برای رسیدن به این هدف ، زبان هنر تاثیر گذار خواهد بود . بسیاری از پیام های تربیتی و اجتماعی را می توان در قالب یک اثر هنری ارائه کرد .

بسیاری از هموطنان در آیین های مذهبی ، ساخت ضریح و مساجد با خلوص نیت مشارکت می کنند اگر این همیاری ها در جهت توسعه و تجهیز مدارس هدایت شود ، کاری ارزشمند است که به ارتقای علمی و فرهنگی جامعه کمک می کند .

کودکان این مرز و بوم حق دارند بدون دغدغه های مالی ، از امکانات آموزشی بهره مند شوند و خوش ندارند به دلیل عدم همیاری به مدرسه ، در برابر معلّم و همکلاسان خود شرمنده شوند .

کاستی های آموزش و پرورش که انعکاس آن در مدارس به وضوح مشاهده می شود ، شرایطی را ایجاد کرده که منزلت فرهنگیان را مخدوش کرده است .

در جامعه ای که مدیر مدرسه و همکارانش ناگزیرند برای اداره مدرسه ، دست نیاز به سوی خانواده ها دراز کنند ، منزلت معلّم حفظ نمی شود .صرف نظر از نوع برخورد خانواده ها ، مدیران و کارکنان هم از این درخواست ها احساس خوشایندی ندارند .تکریم مقام معلّم در شعارهای روز معلّم خلاصه نمی شود . تکریم معلّم در چانه زنی ها با والدین بر سر کمبودهای مدرسه ، شکسته می شود . کمبودها در این وزارتخانه آشکارتر از آن هستند که پشت شعارهای زیبا پنهانشان کنیم .

سالهاست در بین دانش آموزان رغبتی به شغل معلّمی دیده نمی شود . نوجوانان تمایل ندارند شغلی را انتخاب کنند که برای رفع کمبودها ، مُدام درگیر متقاعد کردن ارباب رجوع باشند .

سیاست های آموزش و پرورش باید به گونه ای باشد که علاوه بر ایجاد عدالت آموزشی برای کودکان ، معیشت و منزلت کارکنان خود را هم در حد مطلوبی تامین کند . برنامه ریزی های اصولی و اعتماد سازی به منظور مشارکت مردم با این نهاد ، شرایط مناسب تری را برای پرورش آینده سازان این مملکت فراهم خواهد کرد .

 چندت کنم حکایت ، شرح اینقدر کفایت           باقی نمی توان گفت اِلا به غمگساران