نقل است که زندانیان سیاسی که در داخل حفرهها و سلولهای قصر محبوس بودند، از آب خنک قنات مبارکآباد و مخلصآباد که از این زندان عبور میکرد، مینوشیدند و ریشه ضربالمثل «آب خنک خوردن» نیز از آن روزگار رسیده است
به گزارش فارس، ۳۵ سال از پیروزی انقلاب میگذرد و همین پیروزی ماحصل خون دل خوردنها، شکنجهها و شهادت بهترین یاران اسلام بود که برای پیشبرد اهداف جهانی اسلام هر سختی را به جان خریدند.
امروز کتابها، فیلمها، دستنوشتهها و موزهها بخشی از آثار به جامانده از دوران قبل از پیروزی انقلاب اسلامی است که باغ موزه قصر واقع در میدان پلیس تهران نیز آنچه که بر مبارزان انقلابی گذشت را روایت میکند.
در پرداختن به زمان ساخت و روند تبدیل این محل به زندان باید گفت، باغ قصر در سال ۱۱۶۸ ساخته شد؛ سپس در زمان ناصرالدین شاه این محل به قزاقها تحویل داده میشود که بخشی از این باغ را تخریب میکنند.
در زمان ریاست سوئدیها بر شهربانی تهران، زندان نظمیه در محل اداره شهربانی (بخشی از وزارت امور خارجه فعلی) در میدان توپخانه واقع بود. این زندان مرکب از دو یا سه اتاقک کوچک معروف به حبس نمره یک و چند اتاق و یک زیرزمین برای زندانیان عمومی بود.
با ایجاد حکومت رضا شاه، محل قبلی تکافوی خیل عظیم زندانیان را نمیکرد لذا سرتیپ درگاهی، رئیس نظمیه تقاضای یک محل وسیع برای ایجاد زندان تهران را کرد. محلی که برای این کار در نظر گرفته شد، قصر قاجار (حدفاصل سه راه زندان، پل سیدخندان، خیابان شریعتی و خیابان پلیس فعلی) بود که دارای ساختمانهای قدیمی و وسیع و متروکه بود.
منبع:رجانیوز
این مجموعه محل مناسبی برای ایجاد زندان تشخیص داده شد، بهخاطر همین مارکوف معمار مشهور روسی را به ایران آوردند تا طراحی زندان قصر را انجام دهد؛ زندان مارکوف دارای ۱۹۲ اتاق و گنجایش ۷۰۰ زندانی بود که ۹۶ اتاق آن پنج نفری و بقیه انفرادی بودند. مریضخانهای هم مشتمل بر شش اتاق شش تخته و ۱۶ اتاق یک تخته بههمراه باغ و حمام ساخته شده بود و بعد از ساخته شدن زندان، این محل در آذر ماه ۱۳۰۸ به دست رضا شاه افتتاح شد.
این زندان در دهه ۳۰ از لحاظ خدمات و امکانات بسیار فقیر و ابتدایی بود. امکاناتی همچون آب شرب، حمام، امکانات درمانی قابل قبول، وسایل روشنایی و خنککننده و حرارتی آن بسیار نازل بوده است.
زندان قصر پس از آن نیز پذیرای نامدارانی شد که عبدالحسین تیمورتاش، نصرتالدوله و سردار اسعد بختیاری از آن جمله بودند. بزرگعلوی سرگذشت سالهای حبس خود و دیگر زندانیان مشهور را در کتاب «53 نفر» در زندان قصر نوشت.
زندانیان این زندان با لباسهای متحدالشکل بودند و در هر سلول یک زیلو، چراغ روشنایی، لباس زندانی، پرموس برای گرم کردن غذا وجود داشت.
بر اساس سندی که در این موزه دیده میشود، نقل است که زندانیان سیاسی که در داخل حفرهها و سلولهای قصر محبوس بودند، از آب خنک قنات مبارکآباد و مخلصآباد که از این زندان عبور میکرد، مینوشیدند و ریشه ضربالمثل «آب خنک خوردن» نیز از آن روزگار به روزگار ما رسیده است؛ لذا به کسی که زندانی میشود، میگویند: «رفته آب خنک بخورد».
زندانیان سیاسی معروفی تا سال ۵۷ در این زندان اسیر شدند از جمله روحانیون مذهبی، اعضای حزب ملل اسلامی، اعضای نهضت آزادی، سوسیالیستها، شرکتکنندگان در قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲، اعضای احزاب مؤتلفه، اعضای گروه فدائیان خلق، تعدادی از چریکها و نیز تعدادی از حزب توده.
این محل، روزهای سختی که بر شاعر لبدوخته «فرخی یزدی» گذشت را روایت میکند؛ بندهای اهل قلم، روحانیون مبارز، زندانیان گمنام و … را میتوان از بندهای آن برشمرد. نکته جالب دیگر این که صدای شعرخوانی ضبط شده «حسن شهرستانی» که در دوران طاغوت در یکی از سلولهای این زندان محبوس بوده، در فضای سلول شنیده میشود.
باغ موزه قصر گنجینهای از اسناد صوتی و تصویری تاریخ کشورمان است، در این گنجینه صدای نخستین مکالمه تلفنی مظفرالدین شاه که حدود ۱۱۵ سال پیش ضبط شده است، پخش میشود.
این زندان از سال ۱۳۸۲ به مدت ۵ سال متروکه بود؛ به گفته راوی کنونی موزه، حتی در دوره شهردار سابق تهران قرار بود این محل تخریب شود! اما در سال ۱۳۸۷ باغ موزه قصر به عنوان مجموعهای پندآموز افتتاح شد و تا امروز مورد بازدید علاقمندان قرار میگیرد.