به کتاب سلامی دوباره خواهیم داد …

هفته کتاب فرصتی است تا باز هم به موضوع کتاب و کتابخوانی بپردازیم .برپایی نمایشگاه ها و جلسات نقد کتاب ، تجهیز کتابخانه ها و راه اندازی کتابخانه های سیار در روستاها بخشی از برنامه های هفته کتاب است که در کشور اجرا می شود.

امروزه شیوه های مطالعه هم همگام با رشد تکنولوژی متنوّع گشته اند . کتابخانه های الکترونیکی ، کتابهایی که بر گوشی ها و تبلت ها نصب می شود ، شیوه های نوین مطالعه را فراهم کرده اند . علاوه بر کتاب ، سایت های خبری و تخصّصی ، وبلاگ ها و نشریات الکترونیکی نیز منابع مطالعه را برای خوانندگان مهیا می کنند .

سرعت نشر کتاب و خرید اینترنتی ، شرایطی را فراهم کرده است که کتاب به سرعت در اختیار متقاضیان قرار می گیرد امّا با تمام این امکانات ، میانگین مطالعه در کشور ما در حد رضایت بخشی نیست .

گروهی دلایل کمبود مطالعه و عدم استقبال از کتاب را هزینه ی بالای آن ، کمبود فضای نگهداری کتاب و وجود جاذبه های تکنولوژی در مقایسه با کتاب ، ذکر می کنند . در هر صورت کمبود مطالعه در جامعه -اگر با دلایل فوق هم ارتباط داشته باشد – از رکود و بی انگیزگی جوانان در آن جامعه خبر می دهد .

اگر بی مهری به کتاب را ناشی از گرانی کتاب تصور کنیم ، کتابخانه های عمومی این مانع را مرتفع کرده اند . کتابخانه ها عضویت آسان را در شهرها و حتی روستاها برای عموم فراهم کرده اند . با این حال ، استقبال از کتابخانه ها نیز چندان چشمگیر نیست . متاسفانه کتاب هایی که حاصل سال ها مرارت و عرق ریزان روح انسان های فرهیخته هستند ، اکنون در کتابخانه ها ، گمنام مانده اند .

بخش عمده ای از دانش آموزان و دانشجویان مشتریان ثابت کافی نت ها هستند و برای یک تحقیق درسی هم ، تمایلی ندارند کتابی بخوانند و یا حتی زحمت جستجو در فضای مجازی را بر خود هموار کنند و ترجیح می دهند این کار را هم به کافی نت ها بسپارند .

امروزه جوانان و نوجوانان به تکنولوژی به شدت وابسته شده اند و در کاربرد فن آوری روز ، مهارت های چشمگیری را به سرعت کسب می کنند اما اطّلاعات تاریخی ، ادبی و اجتماعی جوانان در حد انتظار نیست . دامنه ی واژگان محدود و کمبود معلومات عمومی به طور بارزی در بین جوانان دیده می شود . جوانانی که ساعت ها راجع به نصب انواع برنامه ها در فضای مجازی گفتگو می کنند ، گاه در قرائت صحیح یک متن یا یک بیت شعر و یا در فهم مطالب ، مشکل دارند . گروهی نیز با تمام تسلّطی که در فضاهای مجازی دارند ، در آن فضاها نیز به جای جستجویی هدفمند برای دستیابی به اطّلاعات صحیح ، با جستجویی بی هدف و نفنّنی ، وقت خود را سپری می کنند .

سالهاست که خرید و فروش کتاب رونق چندانی ندارد . این وضعیت حاکی از رکود کتابخوانی در جامعه است .

در هر صورت ارتقای فکری افراد و افزایش معلومات آنان با میزان مطالعه و آشنایی آنها با کتاب ارتباطی مستقیم دارد .

انگیزه به مطالعه را می توان با راهکارهایی عملی در بین نوجوانان ایجاد کرد . بدیهی است این کار اگر از سنین کودکی آغاز شود ، به صورت یک عادت پایدار در خواهد آمد .

برای ایجاد شرایط مطلوب مطالعه ، خانواده ، آموزش و پرورش ، رسانه های عمومی ، کتابخانه ها و نهاد های فرهنگی می توانند مشارکت داشته باشند . شاید با این راه کارها بتوانیم انگیزه مطالعه را بین جوانان و نوجوانان بیشتر کنیم .

۱-توجه و احترام به کتاب از محیط خانواده آغاز می شود . والدین با علاقمندی به کتاب و مطالعه ، می توانند این علاقه را در کودکان نیز ایجاد کنند .( خواندن کتاب برای کودکان ، گفتگو در باره محتوای کتاب های خوانده شده در جمع خانواده ، احترام به کتاب و اختصاص بودجه ای مشخص برای خرید کتاب یا عضویت در کتابخانه های عمومی ، شرایط مناسبی را برای مطالعه فراهم می کند .)

۲- هنگام خرید کتاب و یا مراجعه به کتابخانه های عمومی و یا هنگام شرکت در جلسات نقد کتاب ، نوجوانان را با خود همراه کنیم . قرار گرفتن در جمع افراد اهل مطالعه و فرهیخته ، الگوهای خوبی را برای نوجوان قراهم می کند ( بدون اینکه با نصیحت های خشک و آمرانه آنها را مجبور به مطالعه کنیم . )

۳-در مدارس و دانشگاه ها به نفرات برتر در مسابقات درسی ، ورزشی و فرهنگی هنری کتاب یا بن خرید کتاب به عنوان هدیه بدهیم .در مدارس می توانیم ، عضویت در کتابخانه های عمومی شهر را به عنوان جایزه ای ارزشمند به دانش آموزان هدیه کنیم .

۴-در تکالیف درسی بخشی از فعّالیّت دانش آموزان یا دانشجویان را به خلاصه کردن کتاب یا فصلی از یک کتاب ، یا مقایسه ی چند مبحث اختصاص دهیم . در مقطع متوسطه می توان بخشی از نمره ی مستمر را به این کار اختصاص داد

۵-با برگزاری مسابقات کتابخوانی در مدارس و مراکز فرهنگی ، زمینه ی مطالعه و آشنایی با نویسندگان مختلف و نقد کتاب را برای نوجوانان فراهم می کنیم . همچنین از نوجوانان بخواهیم در باره کتابی که خوانده اند ، به طور شفاهی توضیحاتی دهند و نظر خود را بازگو کنند .

در برنامه های مناسبتی یا در همایش ها ، دقایقی را به معرفی کتاب اختصاص دهیم . مثلا در مناسبت هایی مثل هفته پژوهش ، روز درختکاری ، روز جهانگردی و…. می توان کتاب هایی در ارتباط با آن موضوع به دیگران معرفی کرد .

۶- طرح هایی چون ( هر هفته با یک کتاب ) یا طرح هایی مشابه آن ، در مدارس و ادارات اجرا کنیم . بدین ترتیب که بر روی تابلوی اعلانات ، هر هفته یا هر ماه یکی از دبیران یا دانش آموزان یا کارمندان ، یک کتاب را در چند سطر به دیگران معرفی کند .

۷- در مناسبت هایی چون روز تولّد ، روز مادر ، خرید خانه و قبولی در دانشگاه ، می توانیم کتاب و یا بن خرید کتاب را هدیه دهیم . با این هدیه ها به ترویج فرهنگ کتابخوانی کمک می کنیم .

۸- در مدارس ، دانشگاه ها و کتابخانه ها می توان جلسات نقد داستان ، نقد شعر و حتی جلسات قرائت شعر را برگزار کرد و حتی در مهمانی های خانوادگی هم می توان ساعاتی را به حافظ خوانی ، مثنوی خوانی و ….. اختصاص داد .

۹– در ایستگاه های اتوبوس ، مطب پزشکان و سالن های انتظار قفسه ی کتاب و نشریه را برای مطالعه قرار دهیم تا افراد در همان محل ، به مطالعه مشغول شوند .

۱۰ – در مقطع ابتدایی ساعتی را به مطالعه ی آزاد – روخوانی شعر و نثر – اختصاص دهیم . اکر به دلیل کمبود وقت این برنامه ، یک بار در ماه انجام شود ، باز هم مؤثر خواهد بود .اجرای این برنامه ، علاوه بر التذاذ ادبی ، مهارت درست خوانی را در کودکان تقویت می کند . علاوه بر آن بازدید از کتابخانه ها را نیز ، می توان در برنامه های مدارس پیش بینی کرد .

* فاطمه سادات اشرفی زاده – روناش