هدیه دادن رسمی که نخستین بار توسط ایرانیان…

هدیه دادن رسمی است که نخستین بار از ایران برخاسته و به سایر نقاط جهان شیوع پیدا کرده است. در واقع رسم هدیه دادن، هدیه گرفتن و صله رحم رسمی است کاملاً ایرانی که از دوران باستان برخاسته و حدود ۷ تا ۸ هزار سال قدمت دارد.
همین کاربرد هدیه در ایام قدیم است که باعث حفظ روابط اجتماعی و عاطفی عمیق میان افراد و اقوام ایرانی شده و بین آنها پیوستگی و پیوند اجتماعی برقرار کرد و بدین ترتیب هدیه دادن به عنوان یک سرمایه اجتماعی شناخته شد. سرمایه‌ای که افراد آن را در موقعیت‌های مختلف به کار می‌گرفتند. در قدیم نه تنها هنگام شادباش و شادی ‌ها به یکدیگر هدیه می دادند بلکه برطبق یک رسم پسندیده ایرانیان در مراسم ختم و عزاداری تحفه‌هایی دلگرم‌کننده به یکدیگر عرضه می‌کردند. در ایام قدیم و حتی هم‌اکنون در برخی ایلات و عشایر مردم و اقوام بر این باورند که نه ‌تنها هنگام شادی ‌ها بلکه در مراسم خاص عزاداری نیز باید به فکر یکدیگر باشند و آنها هنگام شرکت در مراسم ختم و عزاداری به صاحب عزا برنج، روغن و… به نشانه همدردی می‌بخشند. البته این رسم در قدیم به شکل حمایت عاطفی بزرگترهای فامیل ابراز می‌ شد و خویشاوندان در شب سوم مراسم عزاداری به نشانه حمایت از همسر و فرزندان فرد فوت شده برایشان غذا تحفه می‌بردند. گرچه رسم هدیه دادن به عنوان یک اصل و سرمایه اجتماعی کلی در فرهنگ جامعه ما پذیرفته شد و همه اقوام ایرانی از آن تبعیت کردند اما این رسم و شیوه برگزاری آن در هر منطقه براساس باورها و سنت‌ های اقشار مختلف همواره تفاوت‌ هایی داشته است.
در ایام قدیم هدیه‌ها شامل گل، ظروف سفالی و به طور کلی اشیا و وسایل دست‌ ساز بودند و افراد براساس موقعیت و ویژگی فردی که قصد هدیه دادن به او را داشتند اشیای متفاوتی را هدیه می‌بردند. اما امروزه هدایا بیشتر رنگ مادی به خود گرفته به طوری که صرفاً برای فخرفروشی به یکدیگر هدیه می‌دهند.
از آنجا که جامعه ما به سمت مادی‌گرایی پیش می رود مسلماً ویژگی‌های شخصیتی افراد نیز به سمت و سویی حرکت می‌کند که تمامی پدیده‌های اطرافش را از دریچه مادیگرایی می ‌بیند و معتقدند هدایای مادی ارزشمندتر و ماندگارتر است.
آثار روانی هدیه‌دادن
هدیه چه به صورت مادی باشد و چه معنوی اثرات روانی زیادی هم بر فرد هدیه دهنده و هم هدیه گیرنده دارد. زیرا فرد هدیه دهنده به این ارزش معنوی در ذات خود رسیده است که اکنون وقت قدردانی، تشکر و احساس و ابراز همدلی و درک متقابل است و در عوض فرد هدیه گیرنده نیز به ارزش معنوی آن پی خواهد برد. به طور کلی زمانی که فرد هدیه گیرنده با دریافت هدیه به این نتیجه می‌رسد که برای طرف مقابلش مهم بوده است و در خرید و انتخاب هدیه وقت، انرژی و هزینه فکری و روحی صرف شده است حتی اگر این هدیه ساخته دست او هم نباشد، برایش ارزشمند است خصوصاً آنکه فرد هدیه گیرنده احساس کند که با نوع هدیه‌ای که دیگری به او داده است، ارزش و قدر و منزلتش از سوی فرد هدیه دهنده درک شده است.
بنابراین سنخیت و نوع هدیه با موقعیت پیش آمده و ویژگی‌های شخصیتی فرد هدیه گیرنده از اصل‌های بنیادی فلسفه هدیه دادن است. بنابراین وقتی ما برای کودکی یک وسیله اسباب‌ بازی می‌خریم این پیام را به او انتقال می‌دهیم که دنیایش را درک کرده‌ایم و همین مسئله آغازگر یک ارتباط عاطفی عمیق‌ تر می‌شود.
پیش از آن که هدیه‌ای خریده شود رعایت یک نکته ضروری است و آن این که هدفمان از خرید هدیه را مشخص کنیم. تا قصد و هدف اصلی را مشخص نکنیم تهیه هدیه مناسب امکانپذیر نخواهد بود. هرچند برخی ارزش‌ها در جامعه ما کمرنگ‌ تر شده و فلسفه اصلی هدیه دادن که در فرهنگ ما ریشه دوانده بود با شروع مادی‌گرایی به فراموشی سپرده شده است.
در قدیم افراد برای ارزشمندترین و مورد احترام ترین فرد خانواده یا فامیل هدیه دست ساز ارزشمندی تهیه کرده و برایش هدیه می‌بردند اما امروزه به دلیل محدودیت وقت و انرژی افراد این اصل رو به فراموشی است. هرچند پس از گذشت سالها امکان فرهنگ پروری مجدد کاری سخت است اما انتظار می‌رود افراد در تقدیم کردن هدایا به یکدیگر مبنای همدلی، صمیمیت و محبت را رعایت کرده و اصول اصلی را از خاطر نبرند.
گاهی اوقات هدیه‌ای گرانقیمت شادی زیادی به همراه دارد و صمیمیت را افزایش می‌دهد اما در برخی موارد خصوصاً وقتی دلخوری پیش آمده و کدورتی شکل گرفته باشد، ارزشمندترین هدایا نیز تأثیر عاطفی و روانی گذشته را احیا نخواهد کرد و شکل و نوع هدیه در این باره فرق می‌کند. برای رفع کدورت ‌ها هدیه ارزشمند گزینه مناسبی نیست و حتی ممکن است اتفاق ناگوار را جلوه نامطلوب‌ تری ببخشد. در این قبیل موارد بهتر است افراد با یک شاخه گل یا دعوت فرد دلگیر شده به یک جلسه و نشست در فضایی مطلوب و صحبت‌کردن و یا عذرخواهی از او کینه و کدورت‌ها را رفع کنند. بنابراین درک موقعیت‌ها از اصل‌های نخستین در رعایت روابط اجتماعی صحیح و عاطفی است.